Oba ýerleriň ösüşine maýa goýmak – içerki ösüşiň binýady
Haknazar HALJANOW
“Döwletli Nesibe” hojalyk jemgyýetiniň direktory, Türkmenistanyň Senagatçylar we Telekeçiler Partiýasynyň Aşgabat şäher komitetiniň ýanyndaky Ýaş telekeçiler merkeziniň utgaşdyryjysy, BMG-niň SÖWM-3 çäginde geçirilen Raýat jemgyýeti forumynyň gatnaşyjysy
2025-nji ýylyň awgust aýynda Awaza şäherinde geçirilen BMG-niň Deňze çykalgasy bolmadyk ösüp barýan ýurtlar boýunça Üçünji maslahaty (LLDC-3) ýurtlarymyzyň öňünde duran kynçylyklar hem-de mümkinçilikler boýunça giňişleýin pikir alyşmaga mümkinçilik berdi. Telekeçilik we jemgyýetçilik ulgamynyň wekili hökmünde Raýat jemgyýeti forumyna gatnaşmagym meniň üçin uly hormat boldy. Bu ýerde deň mümkinçilikler, durnukly ösüş we adalatly ösüş baradaky pikirler giňden ara alnyp maslahatlaşyldy.
Bu maslahatdan alan iň möhüm netijämi aýratyn bellemek isleýärin: ösüp barýan ýurtlaryň (LLDC) oba sebitlerine maýa goýmagyň zerurdygy. Konferensiýanyň gün tertibinde infrastruktura we sebitara söwda gatnaşyklary möhüm orun alsa-da, ýurtlarymyzyň ykdysady ösüşiniň hakyky hereketlendirijisi oba ýerlerindedir.
Näme üçin oba sebitlerine maýa goýmak möhümdir?
LLDC ýurtlarynda ilatyň köp bölegi oba ýerlerinde ýaşaýar we ykdysadyýet agrar sektora daýanýar. Emma şol bir wagtyň özünde, oba ýerleri infrastruktura, maliýe çeşmeleri, bilim we bazarlara girmek mümkinçiligi taýdan köplenç yza galýar. Netijede, önümçilik pes bolýar, şäherleşme güýçlenýär we jemgyýetçilik deňsizligi artýar.
Oba ýerlerine gönükdirilen maýa goýumlar bu ýagdaýy üýtgedip biler:
- Ýerli iş orunlarynyň döredilmegi we garyplygyň azaldylmagy;
- Iýmit howpsuzlygynyň we howa durnuklylygynyň üpjün edilmegi arkaly howplara garşy durmak;
- Zenanlaryň we ýaşlaryň telekeçiligine ýardam bermek;
- Şäherleriň infrastrukturasyna basyşyň peseldilmegi.
Awazadan amaly ädimlere: Raýat jemgyýeti forumynyň teklipleri
LLDC-3 çäginde geçirilen Raýat jemgyýeti forumynda dürli ýurtlaryň we ugurlaryň wekilleri dürli pikirleri aýtdylar. Şolaryň arasynda aşakdaky ugurlar aýratyn möhüm hasaplanylýar:
- Döwlet-hususy hyzmatdaşlygy (DHH): Oba ýerlerinde ýol-ulag infrastrukturasyna, gaýtadan işleýiş senagatyna, arassa energiýa we sanly ulgamlaýyn üpjünçilige hususy sektory çekmek üçin döwlet tarapyndan amatly şertler döredilmeli. Maýa goýum töwekgelçiligini peseltmek boýunça maliýe guraly ornaşdyrylmalydyr.
- Ýaşlar we telekeçilik: Oba ýerindäki ýaşlara bilim, tälim, maliýe we mentor goldawy bermek arkaly olaryň innowasion mümkinçilikleri ulanylmaly. Aşgabatdaky Ýaş telekeçiler merkeziniň utgaşdyryjysy hökmünde men muny gündelik durmuşymda görýärin.
- Sebitleýin önümçilik we bahalylyk zynjyrlary: Oba bilen şäheriň arasyndaky ykdysady arabaglanyşygy güýçlendirmek oba hojalyklaryna diňe bir çig mal öndüriji hökmünde däl, eýsem öndürijilikli ykdysady gatnaşyjy hökmünde gatnaşmaga mümkinçilik berýär.
- Jemgyýetçilik gatnaşygyny güýçlendirmek: Maýa goýum strategiýalary ýerli ilatyň, jemgyýetçilik guramalarynyň we oba liderleriniň gatnaşmagynda işlenip düzülmelidir.
Türkmenistanyň roly we görelde nusgasy
LLDC-3-i kabul eden ýurt hökmünde Türkmenistan bu ugurda öňdebaryjy bolup biler. Senagatçylar we telekeçiler partiýasynyň hem-de döwlet programmalarynyň çäginde oba telekeçiligini, ulag-logistika mümkinçiliklerini ösdürmek boýunça alnyp barylýan işler ýurdumyzda eýýäm oňyn netijeleri berýär.
Awaza meýilnamasy — ösüş we borç
Awaza diňe bir maslahat geçirilýän ýer däl — ösüşiň nyşanydyr. Şol ýerde SÖWM-3 maslahaty bilen başlanan pikir alyşmalar indi iş ýüzüne geçirilmelidir. Ösüşe maýa goýmagyň iň täsirli usuly — ony oba ýerlerinden başlamakdyr. SÖWM ýurtlarynda durnukly ösüşe ýol diňe halkara ulag geçelgelerinden däl, eýsem oba-kentlerimizden hem geçýär.
Geliň, maýa goýmagyň iň möhüm ýerlerine – oba ýerlerine üns bereliň. Geliň, geljegi düýpden guralyň.
Teswirler