Ekin ýerleriniň degradasiýasy, topraklaryň ekinçilik üçin amatlylygyny ýitirmegine ýa-da olaryň hasyllylygynyň azalmagyna sebäp bolýan prosesdir. Bu hadysa esasan aşakdaky faktorlar bilen baglydyr:
Çölleşme: Aşak suwlaryň ýokarlanmagy, ýagyşsyzlyk we temperatura üýtgemesi ýaly tebigy faktorlar.
Intensiw oba hojalyk: Yzky ekin meýdanlarynda ýerleriň idelmezligi, himiki dökünleriň aşa köp ulanylmagy topragyň mikrobiologiki dengesini bozýar.
Eroziýa: Suw we ýel toprak gatlagyny ýuwup gidýär we ýerden organiki maddalary çykarýar.
Omonokultur: Bir ekiniň ýygy-ýygydan ekilmegi toprakdaky minerallaryň we tebigy dökünleriň azalmagyna getirýär.
Ekin ýerleriniň degradasiýasy, oba hojalygyna we daşky gurşawa örän uly täsir edýär:
Hasyllylygyň peselmegi: Degradirlenen topraklarda ösümlikleriň kökleri ösüp bilmeýär, bu bolsa hasyllylygyň azalmagyna we oba hojalyk önümçiliginiň durnuksyz bolmagyna sebäp bolýar.
Ekosistemanyň dengesiniň bozulmagy: Degradirlenen ýerler ýerli ösümlik we haýwanat dünýäsiniň ýitirilmegine alyp gelýär.
Işsizligiň ýokarlanmagy: Ekinler hasyl bermeýän ýagdaýda, daýhanlar we oba hojalyk bilen meşgullanýan ilat işgärlerinden mahrum bolup bilerler.
Suwa bolan islegiň artmagy: Degradirlenen ýerlerde suw resurslarynyň doly ulanylyp bilmezligi we suwuň köpelmegi zerur bolýar.
Ekin ýerleriniň degradasiýasynyň täsirlerini azaltmak üçin birnäçe strategiki çäreler ulanylyp bilner:
Organiki oba hojalyk: Himiki dökünleriň we pestisidleriň ýerini organiki dökünler bilen çalyşmak, topragyň durnuklylygyny we ekinleriň hasyllylygyny dikeltmekde täsirli usul bolup durýar.
Ekologik dikeldilme: Agropastoral ulgamlary we bag ekmek arkaly degradirlenen ýerleriň dikeldilmegi topragyň hasyllylygyny we ýer durnuklylygyny gowulandyrýar.
Rotasion ekinçilik: Ekinleriň üýtgedilip ekilmegi topragyň iýmit maddalarynyň köpelmegine kömek edýär we eroziýanyň öňüni alýar.
Suw tygşytlaýjy tehnologiýalar: Degradirlenen topraklarda suw çeşmeleriniň tygşytly ulanylmagy we damjalaýyn suwaryş ulgamlarynyň girizilmegi topragyň guraklygyna garşy täsirli bolýar.
Ekin ýerleriniň degradasiýasy global oba hojalyk meselesidir, emma onuň täsirlerini azaltmak we durnukly oba hojalygyny üpjün etmek üçin degişli çäreler geçirilýär. Bu çäreler arkaly geljekde ýerleriň hasyllylygyny saklamak we ekosistemany goramak mümkin. Degradirlenen ýerleriň dikeltilmegi oba hojalygy üçin strategiki ähmiýetli bolup, bu ugurda ýola goýlan taslamalar esasan geljek nesiller üçin amatly şertleri üpjün eder.
Aýnur KERIMOWA,
S.A.Nyýazow adyndaky
Türkmen oba hojalyk
uniwersitetiniň talyby.
Teswirler