Italýan futbolynda meşhur termin bolup, “REZULTATE IMPORTANTE”-dir. Ýagny esasy zat netijedir. Bu wakanyň geçiş tertibi, ýagdaý o diýen ähmiýetli däl, esasy zat gowy netije gazanmak diýmekdir. Gorag futbolynyň watany hasaplanýan italýanlar soňky ýyllarda bu derejelerine edil öňküler ýaly wepaly däl. Edil bütinleý gorag futbolynda daşlaşmasalar hem (köne endik, endik bolýar-da) italýanlar indi ozalkylar ýaly, 1930-njy ýyllarda awstriýaly tälimçi Karl Rappeniň oýlap tapan “catenacchio” sistemasy bilen oýnabam duranoklar. Köp ýyllaryň dowamynda bu içgysgynç, ýüregedüşgünç sistema bilen oýnap, futbol janköýerleriniň nägileligine sezewar bolupdylar. Häzirki wagtda, edil tiki-taka sistemasy bilen oýnamasalaram, edil ozalkylar ýaly däl, gaýtam, 3-4-3 sistemasy ýaly hüjüme ugrukdyrylan sistema bilen oýnadýan italýan tälimçileriň hem sany az däl. Ýöne şonda-da italýan futboly gorag futboly bilen adygansoň köpler ony entek-entek şeýle tanaýarlar, bu ýagdaý ýene-de köp ýyllar dowam etse gerek.
Gysgaça girişden soň, esasy temamyza geçeliň. Dünýäniň 4 gezek çempiony bolup, şonçaragam finalda utulan italýanlaryň futbol çempionatyna “Serie A” diýilýär. Irki ýyllarda “Campionato Italiano di Football” (1898–1903), “Prima Categoria” (1904–1922), “Prima Divisione” (1921–1926), “Divisione Nazionale” (1926-1929) diýen atlar bilen geçirilen çempionat 1929-1930 möwsüminden bu ýaňa “Serie A” ady bilen guralýar. Gorag futboly bilen adygan hem bolsa, Ýewropanyň TOP – 5 çempionatynda täsin hekaýalara, gyzykly, özboluşly wakalara iň baý liga hasaplanýar. Onlarça, hatda ýüzlerçe dünýä ýyldyzynyň dörän çempionaty hasaplanýan Serie A 1980-90-njy ýyllarda dünýä futbolynyň merkezi hasaplanýardy. Ýewropa kuboklarynda öňdebaryjylygyny italýan klublary soňky ýyllarda bu derejesini ilki iňlis, soňra ispan klublaryna aldyrdy. 1990-njy ýyllarda dünýä ýyldyzlarynyň çykyş edýän çempionaty Italiýa hasaplanýardy. “Milan”, “Ýuwentus”, “Inter”, “Parma”, “Lazio” ýaly klublar öňe saýlanýardy.
SERIE A-NYŇ ÖŇKI ABRAÝY ÝOK
Soňky ýyllarda galplyk skandaly, maliýe ýetmezçiligi, stadionlaryň köneligi, ozalkylara garanyňda, ýerli ýyldyzlaryň az bolmagy, Ýewrokuboklarda şowsuz netijeleriň alynmagy, diňe “Ýuwentusyň” çempion bolmagy, Milan, Rim şäherleriniň wekilleriniň juda pes çykyş etmegi ýaly dürli sebäplerden çempionatyň abraýy az-owlak pese gaçdy. Ispan, iňlis klublarynyň UEFA-nyň ýaryşlarynda ýeňişler gazanmagy, super ýyldyzlaryň ugruny bu 2 ýurduň çempionatynyna gönükdirmegi ýaly daşarky sebäpleri hem sanamak bolar. Indi-indi italýan klublarynyň hytaýly, amerikaly işewürleriň garamagyna geçmeginden soň, 2 super ýyldyzyň biri bolan Kristiano Ronaldonyň “Serie A” gelmegi bilen azda-kände maliýe babatda arkaýynlaşyp başlamagy bilen çempionat ýene-de janlanyp başlady. Ýöne öňki mertebesine ýetmek üçin entek köpräk iş etmeli.
ÝENE-DE ÇEMPIONLYGA IŇ GOLAÝ TOPAR “ÝUWENTUS”
Italiýanyň çempionatynda iň köp çempionlyk gazanan topar “Ýuwentus” bolup, Goja Sinýora lakamly klub 35 gezek kubogy eýeledi. 2–3-nji hatarda barýan “Milandyr” “Interiň” çempionlyklaryny bile hasaplasaň “Ýuwentusyňkydan” 1 san artyk bolýar. 2006-njy ýylda galplyk sebäpli aşaky liga düşürilen “Ýuwentus” şol wakanyň aryny alýan ýaly hereket edýär. 8 ýyldan bäri yzygiderli çempion bolup gelýän “Ýuwentusyň” bu başarnygyna Ýewropanyň TOP 5 ligasynda ýeten topar häzirlikçe ýok. Bu möwsümde-de çempionlygyň iň esasy, belki-de ýeke-täk dalaşgäri ýene-de “Ýuwentus” topary bolar. Hatda eýýämden oňa çempion diýýänleriň-de sany az däl. Düzümindäki oýunçylara seretseň, çempionlygyň ýene-de Turin şäherinde galjakdygyny anyk aýtsa bolar. Eger başga topar bolaýan ýagdaýynda bu asyryň sýurprizi bolar. Mugt oýunçy transfer etmekde-de öňe saýlanýan Ýuwentusyň düzüminde häzirki wagtda her pozisiýa üçin azyndan 2, käbir ýerler üçin 3 futbolçy bar. Başgaça aýdylanda, esasy düzümiň alternatiwi-de olardan pes däl. Tälimçisi Massimiliano Allegriniň ornuna Maurizio Sarrini wezipä bellän “Ýuwentus” transfer möwsüminde Aaron Remzi, Adrian Rabiot, Danilo, Mattiýs De Ligt, Merih Demiral, täzeden kluba dolanan Janluiji Buffon we Gonzalo Higuain ýaly oýunçylary hataryna goşdy. Ronaldonyň öňdebaryjylarynda toparyň esasy maksady çärýek asyrdan bäri ýetip bilmeýän arzuwy bolan UEFA Çempionlar ligasynyň kubogyny gazanmak. Elbetde topar “Serie A-da” hem çempionlyklarynyň sanyny artdyrmak isleýär.
“NAPOLI” – “INTER” – “MILAN”
“Ýuwentusa” çempionlyk ýolunda iň uly päsgeli berip biljek topar hökmünde ussat tälimçi Karlo Ançelottiniň ýolbaşçylygyndaky “Napoli” klubuny görkezmek bolar. Hüjüm güýji ýokary bolan topar 2017/18 hem-de 2016/17 möwsümlerinde aýratynam birinjisinde çempionlygy soňky tapgyrlarda elden giderdi. Hirwing Lozano, Kostas Manolas, Elif Elmas ýaly oýunçylary transfer eden “Napoli” çempionlygyň 2-nji dalaşgäri hasaplanýar.
Milan şäheriniň wekili “Inter” hüjüm futbolyny oýnadýan Antonio Konteni wezipä belläpdi. Topar onuň ýolbaşçylygynda çempionlyga dalaşgärlikde 3-nji hatarda görkezilýär. Toparyň iň meselesi azda-kände gorag bolup durýar. Diego Godini hem-de toparda 1 ýyldan bäri şahsy durmuşy sebäpli uly mesele bolup duran ezber hüjümçi Mauro Ikardiniň ornuna-da Romelu Lukakuny transfer eden “interlileriň” iň esasy bil baglaýany toparyň tälimçisi Antonio Kontedir. Şu ýerde ýene bir zady belläp geçsek, ol hem Ikardi (häzirlikçe galýan ýaly) toparda galan ýagdaýynda käbir meseleleriň dowam eder. Oýunçynyň Napolidir “Ýuwentus” ýaly özüni transfer etmek isleýän klublaryň birine gitmegi “Inter” üçinem, Ikardi üçinem gowy bolaýjak ýaly.
Milan şäheriniň adybir kluby Milan toparyň meşhur oýunçysy Jennaro Gattusonyň tälimçiliginde geçen möwsümi 5-nji hatarda tamamlap, Çempionlar ligasynyň daşynda galypdy. Onsuzam maliýe Fair-play ýagdaýlary sebäpli Ýewropa ligasyna-da gatnaşmakdan mahrum edilen “Milan” transfer möwsüminde birnäçe oýunçyny hataryna goşdy. Marko Jampaolony tälimçilige bellän Rossenerililer ozalky ýeňişli günlerini dolanmagyň arzuwynda. Möwsümi iň bolmanda öňdäki 4-likde tamamlap, 7 gezek gazanan Çempionlar ligasyna täzeden dolanmak.
ÇEMPIONLYK PAÝTAGTDAN DAŞDA DURÝAR
Beýleki ýurtlara garanyňda, Italiýada paýtagtyň klublary o diýen başarnykly däl. Rimiň adybir “Roma” hem-de onuň ezeli bäsdeşi “Lazionyň” 118 ýyllyk çempionatyň taryhynda gazanan çempionlyklarynyň sany, iki toparyň çempionlyklaryny hem goşanyňda 5-e deňdir. Soňky gezek çempion bolanlaryna 20 ýyl dolup gelýän “Roma” transfer möwsüminde esasy düzümini goramagy başardy. 2 möwsüm öň Çempionlar ligasynda “Barselonany” taryhy ýeňiş bilen ýaryşdan çykaran “Roma” Ýewropa ligasyna gatnaşar.
“Lazio” hem esasy ýyldyzy Sergeý Milinkowiç-Sawiçi toparda saklamagy başaran “Lazio” toparyna Inzagileriň kiçisi Simone tälim berýär. 2016-njy ýylda bu wezipä bellenen tälimçiniň topary hüjüm futbolyny oýnaýar. 3 ýyldan bäri bir tälimçi bilen işleşmegem topara durnukly oýun taktikasyny gazandyrýar. “Lazio” edil çempionlyk üçin oýnamasa-da öňdäki orunlara dalaş eder.
Taryhynda ilkinji gezek Çempionlar ligasyna gatnaşýan “Atalanta” topary soňky tapgyrlarda tijenip, geçen möwsümde 3-nji orny eýeläpdi. Ýöne Ýewrokuboklardaky tejribesizlik oňa uly zeper ýetirmegi-de mümkin. Öňki ýyllarda yklymyň beýleki käbir çempionatlarynda, hatda Italiýada hem Ýewrokuboklarda tejribesiz klublara 2 arenada şowly çykyş etmek başartmadyk wagtlary bolupdy.
Çempionlyk ýaryşynda sanawa alnyp biljek ýene bir topar “Fiorentina” bolup, hataryna Kewin Prins Boateng, Frank Riberi ýaly ýyldyzylary goşan topar öňdäki 4-lige girmek üçin elde baryny eder.
“ÝUWENTUS” EP-ESLI ÖŇDE BARÝAR
Italiýanyň “A – Seriýasynda” iň köp çempion bolan topar “Ýuwentus” diýipdik. Turinliler 35 gezek çempionaty birinji orunda tamamladylar. “Milanyň” hem-de “Interiň” 18 çempionlygy bar. Soňky sapar çempion bolanyna 100 ýyl dolup gelýän ilkinji çempion “Jenoa” 9, “Torino”, “Bolonýa” hem-de häzirki wagtda “Serie C-de” çykyş edýän “Pro Werçelli” 7, “Roma” 3, “Napoli”, “Lazio”, “Fiorentina” 2 gezek çempion diýen ady eýeledi. Bu hormata 1 gezek mynasyp bolanlar – “Kaliari”, häzirki wagtda “Serie D-de” çykyş edýän “Kasale”, 7-nji liga wekilçilik edýän “Nowese”, “Hellas Werona’ hem-de soňky 30 ýylda garaşylmadyk ýagdaý çempionlyk gazanan “Sampdoriýa” klublarydyr.
AŞAKY LIGA DÜŞMEDIK ÝEKE-TÄK TOPAR – “INTER”
“Serie A-da” mundan öňki 87 möwsümiň ählisinde çykyş eden ýeke-täk topar bar. Ol hem “Interdir”. Bu sanawa “Ýuwentus” we “Milan” hem goşulyp bilerdi. Ýöne ikisi-de galplyk sebäbi aşaky liga düşürilipdi. 2006-njy ýylda aşaky liga düşürilen “Ýuwentus” bilen “Roma” 86, 1980-nji ýyllarda 2 möwsümi aşaky ligada geçiren “Milan” 85 möwsüm çykyş etdi. “Fiorentina” 81, “Lazio” 76, “Torino” 75, “Napoli” 73, “Bolonýa” 72 möwsüm “Serie A” çempionatyna gatnaşdy.
HEMIŞE ÝERLI TÄLIMÇILER AGDYKLYK EDÝÄR
“Serie A-nyň” 88-nji, umumylykda Italiýanyň ýokary ligasynyň 118-nji möwsümine 7 klub täze tälimçi bilen başlaýar. Hemişe diýen ýaly ýerli tälimçileriň agdyklyk edýän çempionatynda täze möwsümde 4 sany daşary ýurtly tälimçi bar. Horwatiýadan – Igor Tudor (“Udineze”), Iwan Ýuriç (“Hellas Werona”), Serbiýadan Sinişa Mihailowiç (“Bolonýa”) hem-de Portugaliýadan Paulo Fonseka (“Roma”) “Serie A-nyň” şu möwsümdäki “legioner” tälimçileridir.
IŇ KÖP GOL GEÇIREN OÝUNÇY – PIOLA
“Serie A-da” iň köp gol geçiren futbolçy 1929–1954-nji ýyllar aralygynda “Pro Werçelli”, “Lazio”, “Ýuwentus”, “Nowara” klublarynda oýnan Silwio Piola bolup, ol 274 gol geçirdi. 2 ýyl mundan ozal futboly taşlan Françesko Totti 250 gol bilen 2-nji hatarda barýar. “Milan” we “Romada” oýnan şwesiýaly Gunnar Nordahl 225 gol bilen 3-nji, 216 gol salan Žoze Altafani bilen skandal futbolçylaryň biri, dünýä belli ýyldyz hüjümçi Juseppe Meazza 4-nji–5-nji orunlary paýlaşýarlar. “Udinezede” legenda öwrülen Antonio Di Natale (209 gol) hem-de başga bir dünýä ýyldyzy, at guýruk lakamly Roberto Bajjo (205 gol) 200-den köp gol geçiren 7 oýunçynyň soňky ikisidir.
BUFFON MALDININIŇ REKORDYNY TÄZELÄP BILER
“Serie A-da” iň köp duşuşyk geçiren häzirlikçe rowaýaty goragçy, çärýek asyr “Milanda” oýnan Paolo Maldinidir. Häzirki wagtda “Milanyň” ýolbaşçylarynyň biri bolan Maldini 647 gezek meýdança çykdy. Ýöne onuň bu rekordy şu möwsümde täzelenmegi mümkin. 640 duşuşyk geçiren Janluiji Buffonyň “Ýuwentusa” dolanmagyndan soň, janköýerler bu rekordyň täzelenmegine garaşýarlar. Françesko Totti 619 oýun bilen 3-nji, öňdäki onlukdaky ýeke-täk daşary ýurtly futbolçy argentinaly Hawier Zanetti 615 oýun bilen 4-nji hatarda barýar.
Teswirler