Ýer serişdelerini netijeli peýdalanmak – durnukly ösüşiň ýoludyr
Häzirki zaman dünýäsi ykdysady ösüşiň, şäherleşmegiň we daşky gurşawy goramagyň täze ugurlaryna gadam basýar. Bu ugurda ýer gurluşygy we kadasty ulgamlarynyň ähmiýeti barha artýar. Sebäbi ýer – çäklendirilen, emma adamlaryň ähli ýaşaýyş we hojalyk işleriniň esasynda durýan tebigy baýlykdyr.
Ýer gurluşygy – meýilnamaly dolandyryş ulgamy
Ýer gurluşygy ýer serişdelerini rejeli we maksadalaýyk peýdalanmak üçin ýörite taýýarlanylýan çäreleriň toplumydyr. Bu çäreler oba hojalygynyň ýerleriniň düzgünleşdirilmeginden başlap, şäherleriň giňeldilmegine, senagat zolagynyň meýilleşdirilmegine çenli giň gerimi öz içine alýar. Onuň esasy maksady – ýer serişdelerini iň oňat görnüşde peýdalanmak we geljek nesiller üçin gorap saklamak.
Kadastr – döwlet tarapyndan dolandyrylýan maglumat çeşmesi
Ýer kadastry – ýerleriň ölçeg, hukuk we ykdysady görkezijilerini öz içine alýan döwlet maglumat ulgamydyr. Bu ulgam ýer bazarynyň hereketini, salgyt we kanunçylyk işlerini, şeýle hem ýer bilen bagly hereketleriň aç-açanlygyny üpjün edýär. Ýönekeý söz bilen aýdylsa, ýer baradaky n ähli maglumatlar şu ulgam arkaly ýygnalýar we saklanylýar.
Tehnologiýa bilen birlikde ösüş hem gelýär
Soňky ýyllarda dünýä ýurtlary sanly tehnologiýalary ýer gurluşygyna we kadasty ulgamyna giňden ornaşdyrýarlar. Geografiýa Maglumat Ulgamy (GIS), dron tehnologiýalary, 3D kartografiýa ýaly çözgütler ýer serişdelerini dolandyrmagy öňküsinden-de takyk we tiz edýär.
Ýewropa ýurtlarynda ýer maglumatlary giňden sanlylaşdyrylyp, raýatlara we telekeçilere açyk çeşme hökmünde hödürlenýär.
Aziýanyň ösüşi güýçli ýurtlarynda, şol sanda Hytaýda we Hindistanda, ýer sanly kadasty adamlaryň ýer hukugyny goramaga kömek edýär.
Afrikada halkara hyzmatdaşlygy esasynda ýer kadasty ulgamlaryny täzelemegiň üstünde iş alnyp barylýar.
ABŞ-da bolsa bu ulgam açyk maglumat syýasatynyň bir bölegi hökmünde jemgyýete giň elýeterlik döredýär.
Türkmenistanda hem ösüş barha güýçlenýär
Türkmenistanda hem ýer gurluşygy we kadasty ulgamy döwrebaplaşdyrylýar. Döwlet ýer serişdelerini dolandyrmakda netijeliligi ýokarlandyrmak we aç-açanlygy üpjün etmek ugrunda giň işleri durmuşa geçirýär. Häzirki wagtda ýurdumyzda ýerleriň sanly maglumat bazasy döredilýär, ýer ölçegleri täze tehnologiýalar arkaly ýerine ýetirilýär.
Dünýäde ýer gurluşygy we kadasty ulgamy diňe bir ykdysady ösüşe däl, eýsem jemgyýetde adalatly ýer paýlanyşyna, ekologik durnuklylyga we şäher meýilnamalaşdyryşyna hem hyzmat edýär. Sanlylaşdyrma we täzeçil çemeleşmeler bu ulgamyň geljekki ösüşine giň ýol açýar.
Ybraýym AMANOW,
Türkmenistanyň oba hojalyk uniwersitetiniň
Gidromeliorasiýa fakultetiniň 1-nji ýyl talyby.
Teswirler