Welosiped nädip deňagramlylygy saklaýar? Geliň, öwreneliň!
Ilkinji welosiped 200 ýyl mundan ozal oýlanyp tapyldy we şondan bäri köpümiz tigir sürmek bilen meşgullanýarys. Şeýle-de bolsa, olaryň nähili işleýändigini we deňagramlylygy nädip saklaýandygyny henizem bilmeýänlerimiz bardyr. Adatça, tigirleriň aýlanmagy netijesinde welosiped dik durýar diýip pikir edilýär. Bu bolsa düýbünden nädogrudyr.
Iki tigirli ulaglaryň hemmesi diýen ýaly gireskop täsiri astynda işleýär. Başgaça aýdylanda, okuň bir tarapynda aýlanýan obýekti düzeniňizde, deňagramlylygy bozmazdan aýlanmagyny dowam etdirýär. Muňa giroskop effekti diýilýär. Welosipedleriň tigirleri aýlanýança bu deňagramlylyk saklanýar. Ýöne soňky geçirilen barlaglar welosipedde deňagramlylygy saklamagyň has köp zadynyň bardygyny görkezdi.
Gireskop täsiri welosipediň deňagramlylygyny saklamaga kömek edýär. Ýöne muny diňe ulag süreniňizde edip bilersiňiz. Aslynda, has tiz gidip barýarkaňyz, welosipediň rolundan dolandyrmak hökman däl. Sebäbi welosipediň durnuklylygyny saklaýan esasy faktor onuň roly däl. Deňagramlylygyň çeşmesi massanyň merkezidir. Mysal üçin, täze geçirilen gözlegler netijesinde welosipediň dik duranda hem deňagramlylygy saklap biljekdigine syn edildi. Aslynda, bu täze açyşyň netijesinde, üstünden düşeniňizde hem deňagramlylygyny saklap bilýän welosipedleriň öndürilmegine sebäp boldy.
Myrat AŞYRDURDYÝEW,
Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we
informatika institutynyň talyby.
Teswirler