21-nji mart Bütindünýä Down sindromy güni. Bu sene 2005-nji ýylda senenama girizildi. Russiýada Down sindromly adamyň güni ilkinji gezek 2011-nji ýylda bellenilip geçilýär. Şol ýyl BMG-nyň Baş Assambleýasy 21-nji martda Down sindromly adamlar üçin Bütindünýä güni diýip yglan etdi.
BMG-nyň Baş Assambleýasy bu günüň 2012-nji ýyldan başlap her ýylyň 21-nji martynda belleniljekdigine karar berdi we ähli agza döwletleri, BMG-nyň degişli guramalaryny we beýleki halkara guramalaryny, şeýle hem jemgyýetçilik guramalaryny we hususy sektory goşmak bilen raýat jemgyýetini Bütindünýä Halk gününi mynasyp bellemäge çagyrdy.
Down sindromy, dünýäniň ähli sebitlerinde ýüze çykýan we köplenç hereketlendirijiniň, fiziki öndürijiligiň we saglygyň üýtgemegine sebäp bolýan genom bozulmasydyr. Down sindromynyň çaklanylýann hadysasy, dünýädäki 1100 diri dogluşda 100-den 1-e çenlidir. Her ýyl bu hromosomaly kesel bilen takmynan 3000-den 5000-e çenli çaga dogulýar.
Iňlis lukmany Jon Langdon Down (1828-1896) 1862-nji ýylda ilkinji bolup akyl hassalygynyň bir görnüşi hökmünde adyny alan sindromy ilkinji bolup suratlandyrdy. Dogabitdi sindromyň gelip çykyşy bilen hromosomalaryň sanynyň arasyndaky baglanyşyk 1959-njy ýylda fransuz genetigi Žerom Ležen (1926-1994) tarapyndan ýüze çykaryldy.
Bu sindroma “Mongolizm” diýen adalgany dakdylar. Bu adalga Down sindromyndan ejir çekýän adamyň ýüzüne meňzeşligi sebäpli ýüze çykdy. Soňra bolsa, Bütindünýä saglygy goraýyş guramasy Mongoliýanyň hünärmenleriniň ýüzlenmesinden soň 1965-nji ýylda bu ady ýatyrdylar.
Down sindromy “tekiz ýüz”, boýnundaky deri eplenmesi, bogun gipermobilligi, myşsa gipotoniýasy we başgalar ýaly belli bir fiziologiki aýratynlyklar bilen häsiýetlendirilýär. Iň esasy zat, şeýle näsazlygy bolan çaga deň-duşlaryndan has haýal ösýär.
Down sindromly adamlar ene-atalar we goldaw, lukmançylyk maslahatlary we ýörite mekdepler ýaly jemgyýetçilik goldaw ulgamlary arkaly iň amatly durmuş derejesine ýetip bilerler. Bu olaryň jemgyýetçilik durmuşyna gatnaşmagyny we şahsy mümkinçilikleriniň ösmegini aňsatlaşdyrýar.
Döwlet Jumagylyjow
Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň
Halkara gatnaşyklary institutynyň
halkara ykdysady gatnaşyklary fakultetiniň 1-nji ýyl talyby.
Teswirler