Adamy asmana alyp çykýan enjamy döretmek gadymy döwürlerden bäri köpsanly alymlaryň ünsüni özüne çekipdir. Şolardan biri Leonardo da Winçi bolup, ol 1500-nji ýylda uly wintiň planyny çyzypdyr. Ol dikuçary gurmaga synanyşmandyr, çünki şol wagtlar motor hem bolmandyr.
1796-njy ýylda Jon Keýli bug dwigateli bilen hereketlenýän dikuçary döredýär. Bu dikuçaryň ýeterlik derejede göteriliş güýji bolmanlygy sebäpli onda uçup bilmeýär. Şondan soňra adamlar köp wagtlap dikuçary ýasamaga synanyşýarlar. Döredilen dikuçarlaryň käbirleri fantastik, käbirleri bolsa ýönekeý görnüşde bolupdyr. Emma olardan az sanlysy uçup bilipdir. Olar uçanda hem diňe öz agyrlygyny göterip bilipdir. Iň esasy mesele güýçli, ýeňil dwigateliň ýoklugynda bolupdyr. Munuň ýaly dwigateller birinji jahan urşy ýyllarynda döredilipdir we olar dikuçaryň asmana göterilmegine şert döredipdir.
1909-1910-njy ýyllarda Igor Ekorskiý iki sany dikuçary ýasaýar. Olardan biri diňe öz agyrlygyny göterip bilipdir. 1917-nji ýylyň ahyrynda awstriýa-wengriýaly iki sany ofiser dikuçar ýasaýarlar. Bu dikuçar ýokarda birnäçe gezek perwaz eýleýär, emma ol erkin ýagdaýda öwrülip bilmeýär. Dikuçarlary kämilleşdirmek üçin birnäçe döwletlerde işler alnyp barylýar.
1936-njy ýylda Germaniýanyň Fokke-vulf kompaniýasynda döredilen dikuçar üstünlikli netije berýär. Bu dikuçar 1937-nji ýylda 335 metr beýiklikden 70 mil/sagat tizlik bilen hereket edýär. ABŞ-a emigrant bolup baran rus inženeri Igor Skorskiý (1889-1972) 1940-njy ýylda özüniň birinji dikuçaryny hödürleýär. Bu dikuçar “YS-800” diýip atlandyrylýar. Bu dikuçar ABŞ-nyň harbylary tarapyndan harby tehniki enjam hökmünde kabul edilýär.
Baýramgözel REJEPMÄMMEDOWA,
Döwletmämmet Azady adyndaky
Türkmen milli dünýä dilleri institutynyň talyby.
Teswirler