Balkan sebitinde ekologiki pikir alyşmalar 200 ýyla golaý wagt bäri dowam edýär. Bu babatda ilkinji anyk garaýyşlar 1832-nji ýylda Grigoriý Sylyç Kareliň Hazar deňzine guran ekspedisiýasyndan soň ýüze çykdy. Şondan soňky ýyllarda — 1836-njy ýylda — Hazar deňziniň gündogar kenarlary, Garabogaz köli, Uzboý derýasy, Etrek deltasy we Uly Balkan dag gerşi kartalaşdyrylyp ýazgy edilip başlandy.
XX asyryň başynda zoolog Mihail Laptewiň we soňra Geldi Şükürowyň geçiren ylmy ekspedisiýalary, şeýle hem häzirki döwürde alymlaryň Balkan daglarynda geçiren gözlegleri, bu sebitdäki tebigy biodürlüligiň aýratynlygyny görkezdi. Netijede, “çölüň içindäki dag adasy” diýlip atlandyrylýan bu sebitde ekoulgamyň goralmagynyň zerurdygy tassyklandy.
Soňky ýyllarda tokaý gaznasyna degişli daglyk ýerlerde mal bakylmagy bilen baglylykda ekoulgamlarda üýtgeşmeler ýüze çykdy. Maýdan oktýabra çenli Balkan dag etekleriniň öri meýdan hökmünde ulanylmagy bilen tebigy ýagdaýlara howp abanýar.
Ekologlar häzirki wagtda bu ýagdaýy durnukly we tebigaty gorap çözmek ugrunda tagalla edýärler. Bu maksat bilen Uly Balkan daglarynda täze döwlet goraghanasyny döretmek, Kiçi Balkan we Günorta Ustýurt ýaly ýerlerde bolsa ýörite goraghanalary gurmak meýilleşdirilýär. Şol bir wagtda ýerli maldarlaryň ýaşaýyş-durmuşlaryna zyýan ýetmezligi üçin olaryň ulanyp gelýän öri meýdanlary öz ygtyýarlarynda galjakdygy bellenilýär.
Teswirler