Tebigatda iň täsin hasaplanýan ösümlikler we olaryň täsinlikleri adamy haýran galdyrýan biologik hadysalaryň biridir. Aşakda, dünýäde ösen we adamzat üçin üýtgeşik aýratynlyklary bilen tanalýan birnäçe täsin ösümlik barada gürrüň edilýär.
Rafflesia arnoldii (Köpük güli)
Bu ösümlik dünýäniň iň uly gülüdir. Onuň güli 1 metre çenli ululyga ýetip, takmynan 10 kg agram çekýär. Rafflesia arnoldii haýran galdyryjy aýratynlygy bilen, başga ösümlikleriň üstünde parazitlik edip, olardan iýmit alýar. Şeýle-de, bu gülüň bir täsin tarapy, onuň üsti bilen dökülýän ýakymsyz ys bolup, çüýrän et ýaly ys saçýar. Bu ys bölejikleri özüne çekip, tozanlandyrmaga kömek edýär.
Dionaea muscipula
Dionaea muscipula-insektiwor ösümlikleriň arasynda iň tanalýanlaryň biridir. Bu ösümlik öz ýapragynyň iki bölegi bilen haýwanlaryň, esasan hem, ownuk bölejikleriň toplanan azotyny alýar. Sinekgödek täsir ediji mehanizm arkaly öz ýapragyny bölejikleriň üstünden ýapyşdyryp, olaryň gitmegine päsgel berýär we siňdirýär.
Welwitschia mirabilis
Welwitschia mirabilis, dünýäniň iň çylşyrymly ösümliklerinden biridir. Afrikanyň Namib çöli bu ösümligiň tebigy ýaşaýyş meýdanydyr. Ol 2 sany iri we ýeňil gyrymsy ýapraklary bilen tanalýar, ýagny onuň ähli ömri boýy diňe iki sany ýapragy bolýar. Bu ösümlik ömrüniň 1000 ýyldan gowrak dowam edip biljekdigi bilen täsinlik döredýär we olar esasan çöl şertlerine laýyk gelýär.
Hydnora africana (Hidnora)
Bu ösümlik, kökleri ýerde bolýan we diňe toprakdan çykýan, täsin häsiýetlere eýe bolan ösümlikdir. Ösümlik ýokary derejede parazitlik edýändigi bilen tapawutlanýar. Bu ösümlik ýerasty köklerini başga ösümlikleriň köklerine ýetirip, olaryň iýmit maddalaryndan peýdalanýar. Şeýle hem, ol özüne özboluşly ys saçyjy bölejikler bilen tozanlanýar.
Nepenthes (Küýze güli)
Nepenthes, insektiwor güller toparyna degişli bolmak bilen, küýze görnüşli ýapragy bilen haýran galdyrýar. Bu ýapraklar özüne bölejikleri çekip, öz suwly düwmesi arkaly olaryň içine düşmegini gazanýar. Soňra, bu bölejikler siňdirilip, ösümlige gerek bolan iýmit serişdesi berýär.
Amorphophallus titanum (Titan arum)
Bu ösümlik, dünýäniň iň uzyn gülleriniň biridir. Ol takmynan 3 metre çenli boý alýar we täsin täsirli ys saçylar. Titan arum hem Rafflesia arnoldii ýaly çüýrän etiň ysyna meňzeş ys bilen tanalýar. Bu ys ösümligiň bölejikler we beýleki tozanlandyryjy bölekler bilen baglanyşmagyna kömek edýär.
Baobab agajy (Adansonia)
Baobab agaçlary özleriniň täsin görnüşi bilen haýran galdyrýar. Bu agaçlar Afrika we Awstraliýa ýaly sebitlerde ösýär we birnäçe metr ini bolan kökleri bilen tanalýar. Baobab agaçlary müňlerçe ýyl ýaşap bilýär we olaryň köklerinde müňlerçe litr suw saklap bilýän aýratynlygy bar, bu bolsa olary çöl şertlerine uýgunlaşdyrýar.
Drosera (Şahy güli)
Drosera, has ownuk insektiwor ösümlikleriň biridir. Bu ösümlik özüne bölejikleri çekýän ýapraklarynyň üsti bilen olary gaplaýar. Şahy gülüniň ýüzünde ýerleşýän ýelimli damjalaryň bölejiklere ýapyşmak we olary siňdirmek funksiýasy bardyr.
Bu täsin ösümlikler adamzadyň tebigata bolan haýran galmasyny dowam etdirýär. Olar diňe bir ösen tehnologiýalary däl, eýsem, özleriniň genetiki we biologiki hadysalary bilen hem ylmyň çuňňur öwrenýän ugruna öwrülýär.
Berdimyrat ARJYKOW,
S.A.Nyýazow adyndaky
Türkmen oba hojalyk
uniwersitetiniň talyby.
Teswirler