Boku Tulln we IMC amaly ylymlar uniwersitetiniň bilen bilelikde geçirilen gözlegi, elektroniki galyndylardan üýtgeşik we täsin gymmatly materiallary gaýtadan işlemekde uly potensialy ýüze çykardy.
Gözleg, seýrek toprak elementleri ýaly möhüm çig malyň durnukly we ekologiýa taýdan arassa gaýtadan ulanylmagyny üpjün edip biljek innowasiýa usuly bilen iş salyşýar. Häzirki wagtda elektron enjamlaryň tiz we örän köp ulanylmagy şeýle-de olaryň ömrüniň gysga bolmagy köp mukdarda elektron galyndylaryna sebäp bolýar. Bu galyndylarda gymmat bahaly metallar we seýrek ýer elementler bar bolsa-da, bar bolan gaýtadan işlemek usullary ýeterlik däl we daşky gurşaw meselelerine sebäp bolup bilýär.
Gözlegiň esasy maksady, biolising we bioakkumulýasiýa diýilýän iki biotehnologiki prosesiň utgaşmasydyr. Biolising, mikroorganizmlere metallary metal galyndylaryndan eretmäge we erginlere geçirmäge mümkinçilik berýän tebigy prosesdir.
Bu amalda bakteriýalaryň käbir görnüşleri seýrek toprak elementlerini elektron galyndylary ýaly çylşyrymly materiallardan aýyrmakda täsirli kislotaly birleşmeleri öndürýär. Bu etap seýrek toprak elementleriniň dikeldilmegi üçin zerur ilkinji ädimdir. Gözlegde ulanylýan mikroorganizmler, Çehiýadaky kislotaly magdan kölünden izolirlenen ýagdaýda laboratoriýa gurşawynda ýörite ösdürilip ýetişdirildi. Bu bakteriýalar pes pH bahasy bolan şertlerde ýaşamak we organiki däl birleşmeleri okislemek ukyby bilen bellidir.
Gözlegçiler, laboratoriýa synaglarynda bu iki basgançakly usullar bilen elektroniki galyndylardan seýrek toprak elementini dikeltmegi başardylar.
Ýakub SUWHANOW,
Aşgabat şäherindäki
agrosenagat orta hünär okuw
mekdebiniň mugallymy.
Teswirler