Maliýe bazaryndaky sanly amallary ýeňilleşdirmek üçin birnäçe esasy ulgamlar hyzmatdaşlyk edýär:
Söwda platformalary: Onlaýn dellalçylyk firmalary maýa goýujylara paýnamalary, obligasiýalary we beýleki maliýe gurallaryny satyn almak we satmak üçin ulanyjy interfeýslerini üpjün edýär. Bu platformalar yzygiderli sargytlary ýerine ýetirmäge mümkinçilik berýän elektron alyş-çalyşlar bilen baglanyşdyrylýar.
Elektron alyş-çalyşlar: Bu onlaýn platformalar gymmatly kagyzlary alyjylary we satyjylary birleşdirýär, bu ulgam häzirki wagtda söwda etmäge mümkinçilik berýär.
Arassalaýyş we hasaplaşyk nokatlary: Bu edaralar söwda gutarandan soň serişdeleriň we gymmatly kagyzlaryň öz wagtynda we takyk çalşylmagyny üpjün edip, araçy hökmünde çykyş edýärler.
Häzirki maliýe bazary ýokary tizlik bilen ösýär. Häzirki zaman sanly ulgam dünýäsinde bu ugur maglumatlaryň we amallaryň sanly usullara geçirilmegi arkaly gazanylýar. Maýa goýujy söwdany çözmek üçin buýruk beren pursatyndan başlap, çylşyrymly sanly infrastrukturada hemme zadyň kadaly işlemegini üpjün etmek zerurdyr.
Maliýe ulgamyny sanlylaşdyrmgyň ähmiýeti
Maliýe ulgamynyň sanlaşdyrylmagy köp sanly peýdany getirdi:
Çykdajylaryň azalmagy: Awtomatlaşdyryş, maliýe amallaryna gatnaşýan el zähmetini azaltdy, bu hem maýadarlar we edaralar üçin çykdajylaryň arzanlamagyna sebäp boldy.
Netijeliligiň ýokarlanmagy: Sanly usullar has çalt sargyt ýerine ýetirilmegine we hasaplaşyk wagtlaryna mümkinçilik berýän söwda prosesini tertipleşdirýär.
Uly elýeterlilik: Onlaýn platformalaryň ösmegi, ýerleşýän ýerlerine garamazdan, maliýe bazaryna gatnaşmagy aňsatlaşdyrdy.
Kynçylykly taraplary
Sanlaşdyrmak köp sanly artykmaçlygy hödürlän hem bolsa, käbir kynçylyklary hem getirip biler:
Kiberhowpsuzlyk howplary: Sanly ulgamlara garaşlylygyň ýokarlanmagy, maliýe bazaryny kiberhüjümlere has ejiz edýär. Ygtybarly maliýe maglumatlaryny goramak üçin ygtybarly kiberhowpsuzlyk çäreleri görmek zerurdyr.
Tehnologiki näsazlyklar: Tehniki näsazlyklar ýa-da bökdençlikler söwda işjeňligini bozup, maliýe ýitgilerine sebäp bolup biler.
Türkmenistanyň döwlet hyzmatlarynyň bitewi portalynda (e.gov.tm) ýurdumyzyň beýleki ministrlikleriniň, pudaklaýyn dolandyryş edaralarynyň we kärhanalaryň websaýtlary bilen bir hatarda, Maliýe we ykdysadyýet ministrliginiň saýty (fineсonomiс.gov.tm), Salgyt müdirliginiň (taх.gov.tm) hem-de Maliýe seljeriş gullugynyň (turkmenfmd.gov.tm) saýtlary hereket edýär.
Türkmenistanyň maliýe we ykdysadyýet edaralaryny sanly ulgama geçirmegiň ösüşiniň geljegi resminama dolanyşygynyň hem-de hasabatlylygyny, ygtybarlylygyny üpjün edýän bilelikdäki maksatnamalary we sanly çözgütleri işläp taýýarlamak hem-de ulanmak bilen baglanyşyklydyr. Öňdebaryjy tehnologiýalaryň görnüşlerini giňeltmek göz öňünde tutulýar. Şolar ykdysady işiň netijeliligini ep-esli ýokarlandyrar.
2020-nji ýylda «Elektron resminama, elektron resminama dolanyşygy we sanly hyzmatlar hakynda» Türkmenistanyň Kanunynyň kabul edilmegi möhüm waka boldy. Resminamalaryň hem-de hyzmatlaryň hukuk düzgünini, olara bildirilýän esasy talaplary kesgitleýän bu Kanun şu ulgamda ýüze çykýan gatnaşyklary düzgünleşdirmäge hem-de maglumat alyşmalaryň ýeke-täk giňişligiň döretmäge gönükdirilendir.
Tehnologiýanyň ösmegi bilen, maliýe bazarynda has innowasion sanly usullaryň peýda bolmagyna garaşyp bileris. Emeli intellekt, uly maglumatlary analitikasy we zatlaryň interneti (IoT) maliýe amallarynyň geçirilişini hasam özgertmek mümkinçiligine eýedir. Şeýle-de bolsa, hemmeler üçin ygtybarly, adalatly we netijeli maliýe ulgamyny üpjün etmek üçin sanlaşdyrmak bilen baglanyşykly kynçylyklary çözmek gaty möhümdir.
Aýjahan Mämmetkulyýewa,
Türkmenistanyň Prezidentiniň ýanyndaky
Döwlet gullugy akademiýasynyň talyby.
Teswirler