Ilkinji telewizorlar barada

1884-nji ýylda nemes oýlap tapyjysy Paul Nipkow mehaniki telewideniýäniň esasyndaky ýeňil­räk enjamy – Nipkowyň diskini oýlap tapypdyr. 1907-nji ýylda Dikman ölçegi 3х3 sm, ýigrimi setir ekranly we ýygylygy towlap ulaldylýan 10 kadr/s telepriýomnigi görkezipdir.

1911-nji ýylyň maý aýynda Rus tehniki jemgyýetiniň maslahatynda Rozing ýönekeý geomet­rik şekilleriň telewizion şekillerine geçişini we olaryň elektron şöhle trubkaly ekranda alnyp görkezilişininiň usullaryny görkezipdir. Geçirilen şekiller gymyldysyz, ýagny hereketsiz bolup­dyr. 1918-nji ýylda Adamýan Russiýada ilkinji bolup, telewideniýäniň ösüşinde uly ädim bolan gymyldamaýan ga­ra-ak şekilleri görkezmäge ukyply enjamy ýygnapdyr.

1925-nji ýylda şotland oýlap tapyjysy Jon Loji Berd ilkinji gezek Nipkowyň diskini ulanyp, here­ket edýän şekilli telewizion geçirilişi görkezipdir. 1920-nji ýylyň ahyrynda onuň esaslandyran “Baird Corporation” şereketi dünýäde ýeke-täk telewizor öndüriji bolupdyr.

Şekilleri optiki – mehaniki ulgamda ýaýlyma bermek bilen yzygiderli telegepleşik bermek ABŞ-da 1927-nji ýylda, Germaniýada 1929-njy ýylda başlapdyr. Elektron esaslarda ilkinji yzy­giderli gepleşik UKW – diapazonynda 1935-nji ýylda Germaniýada, 1936-njy ýylda Angliýa­da, Italiýada we Fransiýada başlapdyr. Gepleşikleri bildiriş edip, ýaýlyma çykmak 1936-njy ýylda Beýik Britaniýada başlapdyr.

“Rubin – 401” SSSR-de ilkinji reňkli telewizordyr. (1967). Onuň has köpçülikleýin öndürilen görnüşi “Rubin – 714” 1976-njy ýylda çykarylypdyr. 70 – 80-nji ýyllardan soň gara-ak reňkli telewizorlaryň ornuny ýuwaş-ýuwaşdan reňkli telewizorlar eýeläp başlaýar. 1980-nji ýylyň ahy­rynda öňki SSSR-iň ilatynda eýýäm 50 milliondan gowrak reňkli telewizor bardy. Çen bilen 1990-njy ýyllara çenli telewizorlar başdan-aýak kinoskopyň esasynda (elektron şöhle trubka­sy) ulanyldy. Ýöne şu döwürde kinoskoplar hem bütinleý kämilleşip, tekiz ekranly telewizorlar öndürilip başlanypdy.

XXI asyryň başynda bolsa, eýýäm suwuk kristallik we plazma ekranly telewizorlar köpçülikle­ýin öndürilip ugrady. Häzirki zaman telewizorlarynyň ölçegi birnäçe esse uly bolup, örän takyk görkezýär. 2008-nji ýylyň 28-nji oktýabrynda ilkinji lazer telewizory satuwa çykdy. 2010-njy ýyl­dan soň, telewizion priýomnikleriň mundan buýanky ösüşinde ýokary takyklykdaky 3D telewi­zorlar has ileri tutulyp başlandy.

Leýla KADYROWA,

Döwletmämmet Azady adyndaky
Türkmen milli dünýä dilleri
institutynyň talyby.

Teswirler

Bu makala hakynda teswir ýok