Sanlar gündelik durmuşymyzda mukdary we tertibi aňlatmak bilen bir hatarda halk arasynda belli düşünjeleri aňladyp hem gelýär. Türkmen halky käbir sanlary ýörite apalapdyr olary has üýtgeşik hasaplapdyr. Şeýle sanlara “üç, ýedi, dokuz, kyrk” ýaly sanlary mysal görkezmek bolar.
Nakyllarda hem aýtgylarda sanlaryň belli-belli many aňladyp ulanylýanlaryna duş gelmek bolýar. Meselem “Ýedi ölçäp bir kes”, “Tagan aýagy üç bolar, biri birine güýç bolar biri döwülse hiç bolar” , “Myhmanyňky üç gün üç günden soň göçgün”. Aýtgylardan “Ýigrimi bäşiň dälijesi”, “Elli iki aýtsaňam haýry ýok” ýaly aýtgylardaky sanlar bolsa özlerinde has giň manyny jemleýär. Ýigrimi bäş ýaşyň adamyň “men” diýen wagty bolýandygyny ýa-da gepe düşünmeze elli iki aýdanyňda hem ýagny bir ýylyň elli iki hepdesiniň her güni aýdanyňda hem haýry ýok ýaly manylary berýär. Şeýle-de başga dillerden geçen sanlar hem gündelik durmuşymyzda işjeň ulanylýar. Meselem hepde günleri parsça san atlaryndan emele gelen ýek-bir (ýeke), du-iki (dutar), si-üç, çar-dört (çar tarap, Çary dördünji çaga dakylýan at), penç-bäş (penje) ýaly tertipde dowam edýär.
Adaty sanamak üçin ulanýan sanlarymyz hakynda gyzykly maglumatlary bilmek we ony okuwçylara öwretmek geljekki türkmen dili mugallymynyň borjy bolup durýar. Çünki türkmen halky milliligine, geçmişine çuňňur hormat goýýan halkdyr.
Zebo JUMABAÝEWA,
Döwletmämmet Azady adyndaky
Türkmen milli dünýä dilleri
institutynyň talyby.
Teswirler