Ses adamyň gündelik durmuşynda möhüm orun eýeleýär. Galmagaldan ýadan adamlar asuda tebigatda dynç almagy küýseýärler. Kinoteatrlara, teatrlara, köpçülikleýin çäreleriň geçirilýän zallaryna baranyňyzda, onuň iki tarapyndaky diwaryň ýumşak material bilen örtülendigini görensiňiz. Bu zallaryň oturgyçlary hem ýumşak bolýar. Şeýle zallaryň aýratyn içki bezegi sesiň ýaňlanmazlygy we zalyň ähli ýerine deň ýetmegi üçindir. Ses ýazgylary edilýän studiýalarda daşky gurşawdan garaşsyz aýratyn gurluş bolýar. Şeýle studiýalaryň diwary hernäçe ses geçirmeýän hem bolsa, olar daşky gurşawdan düýpgöter garaşsyz däl. Dünýäniň käbir ýerlerinde dürli maksatlar bilen döredilen hiç hili ses geçirmeýän ümsüm otaglar hem bar. Dünýäniň iň ümsüm otagy ABŞ-nyň Minneapolis ştatyndaky Orfild laboratoriýasynda gurlupdyr. Bu ýer eşidiş enjamlaryny barlamak üçin döredilipdir. Sesiň 99,99%-ini siňdirýän bu otag «Ýer ýüzündäki iň asuda ýer» hökmünde Ginnesiň rekordlar kitabyna girizildi. Otagyň ses intensiwligi -9,4 desibel. Adaty şertlerde islendik wagt, hatda «ümsüm» diýilýän ýerlerde ortaça 30-60 desibel ses bolýar. Adamyň gulagynyň eşidip biljek iň pes ses intensiwligi 0 desibeldir. Diýmek, -9 desibel adamyň eşidip biljek derejesindäki sesiň ýok ýeridir. Bu otagda hiç bir ses ýaňlanyp ýa-da ses tolkunlar arkaly ýaýrap bilmeýär. Ses goraýjy diwarlara derrew «siňýär». Otagdaky ümsümlik 1 metr galyňlykdaky aýna çykgytlar, iki gatly polat diwar we 35 santimetr galyňlykdaky beton örtük bilen üpjün edilýär. Otagyň ümsümligi bilen hatda adamyň ýürek urgusynyň sesini, süňkleriň we bogunlaryň sähelçe şytyrdamysyny hem aňsat eşidip bolýar. Şeýle bolansoň bu ýerde adamyň uzak wagt galasy gelmeýär. Hakyky «içki sesini» eşiden adam birahat bolup başlaýar.
«Microsoft» kompaniýasynyň sessiz otagy bolsa ýokarda agzalan ýerden has ümsüm hasaplanýar. Bu ýer kompaniýanyň Waşingtondaky ştab-kwartirasynda guruldy. R&D atly merkezde sesiň bady -20,6 desibele barabar. Bu otag dürli ylmy işleri geçirmek, käbir önümleri synagdan geçirmek üçin işlenip düzüldi. Bina her biri 30 sm bolan alty gatly beton diwarlar bilen gurlupdyr. Kub şekilli binanyň uzynlygy 6,36 metre barabar. Şeýle hem diwaryň ýüzi galyňlygy 1,2 metr bolan ses siňdiriji ýumşak material bilen örtülipdir. Otag howa çalşygyndan ýangyn söndüriji enjama çenli ähli zat bilen üpjün edilendir. Dünýäniň iň sessiz otagynda köp wagt geçirmegiň başyň aýlanmagyna sebäp bolýandygy bellenilýär. Bu otag elektron zynjyrlaryň yrgyldysyny we elektron enjamlar gurlanda kondensatorlaryň döredýän ses tolkunlaryny ölçemek üçin ulanylýar.
Söhbet HOJAÝEW,
Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky
Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň
Himiýa tehnologiýasy we ekologiýa fakultetiniň
Nebiti we gazy gaýtadan işlemegiň himiki
tehnologiýasy kafedrasynyň mugallymy.
Teswirler