Elektrik lampasy haçan oýlanyp tapyldy? Tomas Edison, 1879-njy ýylyň noýabr aýynda elektrik çyra (lampasyny) oýlap tapdy. Bu oýlap tapyşdan ozal köp oýlap tapyşlary bilen öz döwrüniň adamlary bilen tanyşdyran Edison, çyranyň (lampoçkanyň) tapylmagy bilen taryha girdi.
Edison näçe synagda lampany tapdy?
Bu soragyň jogaby üçin Edisonyň aşakdaky sözlerine seredeli:
“Gözleýän zadymyzyň 2000 synagda däldigini gördük. Başgaça aýdylanda, çyra ýasamazlygyň 2000 usulyny tapdym, ýagny ähli synaglar hakykaty tapmagyň ýolundaky ýalňyşlyklary ýok etmek ýalydy.”
Bu düşündirişe seretsek, Edison köp tagalladan soň, ýagny 2000 syndagdan soň çyrany (lampany) ýakmagy başardy.
Çyranyň iş täri (prinsipi) näme? Çyranyň içinde filament diýilýän inçe sim bar. Elektrik aragatnaşyk nokadyndan tok mis we nikel simleriniň kömegi bilen süzgüçlere ýetýär. Bu inçe simler elektrik toguna berk garşylyk görkezýär we sim 3000 gradusa çenli gyzýar. Görünýän radiasiýa çykarýar. Aslynda, gyzýan islendik zat radiasiýa çykarýar. Bu aşa gyzmagyň netijesinde görünýän radiasiýa dargaýar. Şeýlelik bilen elektrik energiýasy ýylylyga we ýeňil energiýa öwrülýär.
.
Maýagözel HOJIÝEWA,
Ýagşygeldi Kakaýew adyndaky
Halkara nebit we gaz uniwersitetiniň
Energetika we inženerçilik desgalary
fakultetiniň talyby.
Teswirler