Ekin meýdanyndaky ekilen nahallaryň, ekinleriň hemmesi meňzeş hasyl bermeýän ýagdaýlary ýygy-ýygydan duş gelýär. Birnäçe faktorlar bilen bir hatarda muňa geomagniti häsiýetiň täsiri tejribeler arkaly ýüze çykaryldy.
Oba hojalyk pudagynda, oba hojalyk ekinlerinden bol hasyl almakda, ekin meýdanlarynyň ýagdaýyny gowulandyrmak bilen baglanşykly meselelere uly üns bermeli bolýar.
Ýeriň magnit meýdany ösümlikleriň ösmegine we emele gelmegine täsir edýär. Ösümlikleriň hemmesi Ýeriň magnit meýdanynda ýerleşýär. Erkin ösýän ösümlikler Ýeriň günorta magnit polýusyna gönükdirilendigini görmek bolýar. Başgaça aýdylanda, kökler esasan bu ugurda ösýär. Ösümlikleriň (ýa-da olaryň kökleriniň) magnit meýdanyna baglylykda ösmegine ösümlik magnitotropizm täsirini ýetirýär. Tropizm ösýän ösümlik organyň haýsydyr bir faktoryň astynda egmegiň fiziologiki täsiridir.
Tebigatda ösümlik magnitotropizmi hadysasyny ilkinji gezek rus alymlary tarapyndan 1960-njy ýylda öwrenilip başlanýar. Geçirilen ylmy-barlag tejribede ösümlikler Ýeriň magnit meýdanynda ösen mahaly hem-de ösümliklere emeli usulda täsir edýän magnit meýdanynyň ululygy we ugry
üýtgän şertlerde giňişleýin öwrenildi.
Tejribede ekişden öň tohumlar suw bilen öllenenden soň, geomagnit meýdanynyň çyzygynda nahal hökmünde ekildi. Synagyň dowamynda günorta tarap gönükdirilenleriň beýlekilerden has çalt ösendigi we kök ulgamy hem-de baldaklary has işjeň ösüşi ýüze çykaryldy.
Bugdaý tohumyny günbatardan – gündogara tarap ekileniň hasyly ýagny, demirgazykdan – günorta tarap ekileninden has gowy netije berdi. Fenologiki gözegçilikleriň dowamynda, tebigy şertlerde şugundyryň gapdal kökleriniň kesgitli nokatlara laýyklykda ýagny, gündogardan – günbatara tarap işjeň ösýändigine göz ýetirdiler.
Tejribeli alymlaryň gelen netijeleri boýunça, ösümliklerdäki bu oňyn täsir ekilen tohumlaryň geomagnit polýuslara ugrukdyrylyşy üýtgese, kökleriň ösüş depgini ýaly möhüm görkezijileri üýtgeýär, şol bir wagtyň özünde olar başga tarapa ugrukdyrylýar. Şeýlelik bilen, kökler günorta magnit polýusynyň ugruna gönükdirilen bolsa, tutuş ösümlik (kök we baldak) düwünçejigiň kökleriniň demirgazyk magnit polýusyna ugrukdyrylmagyna garanyňda has täsirli ösýär we bol hasyl almaga mümkinçilik berýär.
Döwletmyrat ANYÝEW,
Türkmen oba hojalyk institutynyň
Oba hojalygynyň meliorasiýasy
kafedrasynyň mugallymy
Teswirler