Ýeriň emele gelen ilkinji günlerinde asteroidleriň planeta gaçmagy bolmadyk bolsa, onda ýaşaýşyň döremegi asla mümkin bolmazdy…
Asteroid täsirleri, şübhesiz, iň howply tebigy betbagtçylyklardan biridir. Şeýle-de bolsa, soňky döwürde katastrofiki täsirler başdan geçirilmedi. Şeýle-de bolsa, Ýeriň irki döwründe beýle bolmady. Täze gözlegler, eger Ýere asteroidleriň gaçmagy bolmadyk bolsa, onda Ýerde ýaşaýşy goldajak şertleriň emele gelmegini gijikdirip biljekdigini ýüze çykardy.
Gözlegde, Arhaý döwründe 2,5 milliard bilen 4 milliard ýyl ozal Ýere gaçan uly asteroidlerden peýdalanyldy. Bu döwürde planetanyň daşky gurşawy düýpgöter üýtgeşikdi we asteroidleriň Ýere gaçmagy ýagdaýy hasam erbetleşdirdi. Asteroid galyndylaryny seljermek bilen alymlar bu çaknyşyklaryň täsiriniň nusgasyny döretdiler. “Nature Geoscience” akademiki žurnalynda çap edilen netijelere görä, uly asteroidleriň gaçmagy takmynan 15 million ýyldan bir gezek ýüze çykýar.
Uly asteroidler Ýere degenlerinde, Ýeriň gabygynyň bir bölegini eredip, bugartdylar we ýer ýüzünde ullakan galyndy buludy döretdiler. Bu bulut tarapyndan dargadylan gabyk bölekleri çägäniň we daşyň üstünde ýene ýagyş bolup ýagdy. Bir sebitde şeýle ýataklar näçe köp bolsa, asteroid täsirleri şonça-da köp bolup görünýär.
Arhean döwri durmuşyň ilkinji gezek Ýer ýüzünde emele gelip başlaýan we atmosferadaky kislorodyň ýuwaş-ýuwaşdan ýygnanýan döwri bolupdyr. Şeýle-de bolsa, bu täze açyşlara görä, asteroid täsirleri bolmazdan, kislorod Ýerde has ir ýygnanyp bilerdi we şonuň bilen birlikde ýaşaýyş has ir ýüze çykyp bilerdi.
Gülistan BADAMOWA,
Türkmenistanyň Telekommunikasiýalar we
informatika institutynyň talyby.
Teswirler