Maý aýynyň soňky ýekşenbesinde ýurdumyzda türkmen halysynyň milli baýramy bellenilýär. 1992-nji ýyldan bäri türkmen halysy döwlet statusyna eýe boldy we soňky ýyllarda dünýäniň ýeke-täk türkmen haly muzeýinde Aşgabatda geçirildi, bu ýerde iki müňden gowrak eksponat sergilenýär, käbirleri gaty seýrek duş gelýär.
Bu baýramçylygyň esasy maksady, türkmenleriň haly dokamak däplerini dikeltmek, gorap saklamak we döredijilikli ösdürmek. Däp bolşy ýaly, bu baýramçylykda milli haly dokamak sungatyny wagyz etmek we bu pudaga täze nesli çekmek üçin köp çäreler geçirilýär.
Nakyllaryň birinde: “Gündogarda jaý halynyň ýaýran ýerinden başlaýar” -diýilýär. Türkmenistanyň taryhy hem bu sözleriň dogrudygyny tassyklaýar. Daş-töweregiňizde yssy çöl ýa-da beýik daglar bar bolsa-da, haly oazisdir. Onuň gapdalynda ajaýyp bag, agaçlaryň, howuzlaryň täçindäki reňkli guşlar peýda bolýar.
Geçmişde türkmenler çarwa bolupdyr we her haly önümi zerur ähmiýete eýe bolupdyr. Käbir halylar jaýy ýylatmak üçin, käbirleri mebelleri we düşekleriň ornuny tutupdyr. Atlar we düýeler haly bilen bezelipdir, toý ýörişleriniň ornuny tutup bolmajak häsiýetli gözellik bolup hyzmat edipdir.
Ýeňil, ýyly, ykjam togalanýan haly daşamak üçin örän amatly bolupdyr.
Häzirki wagtda türkmen halylarynyň nepisligini Wenesiýa aýnasy, Brýussel dantelli bilen deňeşdirilmegi tötänden däldir. Bu standart, bu kämillik.
Haly dokamak sungaty asyrlardan bäri eneden gyzyna, agtygyndan agtygyna – nesilden-nesle geçip gelýär. Özboluşly sungaty bilen meşhur bolan tutuş maşgalalar, hatda obalar we senetçiler taýpalary hem bardy.
Baharlydaky haly fabrigi tarapyndan dokalan äpet halynyň umumy meýdany takmynan 301 inedördül metr. Onuň ululygy 14 × 20 metr. Halynyň her inedördül metrinde 304 müň düwün bar.
Umuman, halyda 120 million düwün bolup, halynyň agramy 1,5 tonna deňdir. Haly 8 aýyň içinde kyrk haly dokaýjy tarapyndan dokaldy we Türkmenistan garaşsyzlygynyň 10 ýyllygyna bagyşlanýar. 2013-nji ýylda türkmen haly dokaýjylary tarapyndan dokalan ullakan haly dünýädäki iň uly haly hökmünde hasaba alyndy we Ginnesiň rekordlar kitabyna girizildi.
Türkmen haly önümçiliginde boýaglary, esasanam goýy gyzyl reňkleri taýýarlamaga we ulanmaga aýratyn ähmiýet berildi.
Ýüň halynyň düýbi üçin seresaplylyk bilen saýlandy. Munuň üçin diňe Saryja goýunlaryň arassa ak tohumynyň ýüňünden alyndy. Bu günki gün türkmen halylary özüniň köp öwüşgünli, owadan nagyşlary bilen agzybir ojaklaryň, ajaýyp toýlaryň, gözel binalaryň bezegi bolup durýar.
Orazmyrat HEMRAÝEW,
Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň
Halkara gatnaşyklary institutynyň talyby
Teswirler