Türkmenistanda sanly ykdysadyýeti ösdürmek barada hormatly Prezidentimiziň beren tabşyryklary bu ugurdaky bilimlerimiziň yzygider artdyrylmagyny, jemgyýetimizde bolup geçýän ykdysady hadysalar barada gözýetimimiziň has-da giňeldilmegini talap edýär. Sebäbi ýurdumyzda amala aşyrylýan her bir özgertmeleriň halkymyzyň bähbidine, ata Watanymyzyň gülläp ösmegine gönükdirilendigini nazara alsak, onda sanly ykdysadyýeti ösdürmegiň mazmunyna, onuň ýurdumyzyň ykdysady kuwwatyny artdyrmakdaky ornuna, şeýle-de dünýä ykdysadyýetiniň häzirki zaman ösüşiniň netijeli ýollarynyň biri hökmünde häsiýetlendirilýän ykdysadyýetiň bu görnüşine geçmegiň zerurlygyna dogry düşünilmeginiň özi öňde duran wezipeleriň üstünlikli amala aşyrylmagyna itergi berýär.
Bu gün biz durmuşymyzy el telefonsyz, planşetsiz, iş orunlarymyzy bolsa kompýutersiz göz öňüne getirmek kyn. Häzirki döwürde ulanýan enjamlarymyzyň sarp edijiler üçin döredýän oňaýlyklaryny sanap gutarardan köpdür. Hakykatdan-da, durmuşymyzyň ähli taraplaryna giňden ornaşdyrylýan tehnologiýalaryň ösmegi bilen durmuş hakykatymyz hem özgerýär. Emeli intellekt diňe bir ykdysadyýetiň ösmegine däl, eýsem, gündelik durmuşymyza hem öz düýpli täsirini ýetirýär. Wagt geçdigiçe bu meýliň ösüş häsiýetine eýe boljakdygy gümansyzdyr. Indi adam aňyna, onuň erk-islegine bagly bolmadyk, umumy ösüş häsiýetine eýe bolan bu obýektiw sebäp ýurtlaryň oňa uýgunlaşmagyny, bu ugurda öz milli strategiýalaryny işläp taýýarlamaklaryny günüň möhüm wezipesine öwürýär.
Sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça uzak möhleti nazarlaýan döwlet syýasatyny alyp barmak zerurdyr. Daşary ýurt tejribesinden görnüşi ýaly, sanly tehnologiýalara daýanýan ykdysadyýete geçmek belli bir wagty, serişdeleri we inženerçilik işini doly ele alan hünärmenleri talap edýär. Bu ugruň ösmegi üçin «döwlet – jemgyýet – ylym – işewürlik» gatnaşyklarynda düýpli özgerişlikleriň amala aşyrylmagy hem zerur şertleriň biridir. Şunda döwlet tarapyndan degişli kadalaşdyryjy hukuk namalaryny işläp taýýarlamak, häzirki zaman dolandyryş ulgamyny ösdürmek, ylmyň ösmegine döwlet goldawyny bermek ýaly meseleler öz möhümligi bilen tapawutlanýar. Täze tehnologiýalary döretmekde, olary ornaşdyrmakda ylym pudagynyň esasy orun eýeleýändiginden ugur alsak, onda alymlarymyzyň, inženerlerimiziň we beýleki hünärmenlerimiziň öňünde jogapkärli, döwlet bähbitli wezipeleriň durandygyna göz ýetirmek bolýar. Ýurdumyzyň ylmy elita gatlagynyň üçden iki böleginiň ýokary okuw mekdeplerinde jemlenmegi bolsa, bu işe ýokary bilim edaralarynyň professor-mugallymlarynyň çekilmegini hem şertlendirýär.
Şunda Türkmenistanyň bu ugurda öňdebaryjy ýurtlaryň hataryna girmegini üpjün etjek ýollaryň, ony amala aşyrmagyň mehanizminiň dogry kesgitlenmegi şeýle maksatnamanyň netijeli durmuşa geçiriljekdiginiň, netijede sanly gurşawyň kemala getiriljekdiginiň kepilidir. Sanly ykdysadyýeti ösdürmek boýunça bu maksatnamada ýurdumyzyň dolandyryş ulgamy üçin ýokary hünärmenlik derejesi bolan häzirki zaman hünärmenlerini taýýarlamak zerurlygy hem ýüze çykýar.
Umuman, sanly ykdysadyýeti ösdürmekde daşary ýurtlaryň birnäçesinde toplanan tejribäniň öwrenilmegi, bir tarapdan, ylym we bilim ulgamlarynyň düýpli özgerdilmegini, elektron senagatynyň depginli ösdürilmegini, ylmy talap edýän önümçilikleriň döredilmegine işewürlerimiziň giňden çekilmegini talap edýär. Beýleki tarapdan, halkara bilermenleriň nygtamaklaryna görä, ykdysadyýetiň mundan beýläk-de sanlaşdyrylmagynyň artykmaçlyklary bilen bir hatarda, ol birnäçe töwekgelçilikleri hem döredýär. Çünki sanly tehnologiýalara bolan aşa baglylygyň artmagy, şeýle-de maglumatlary gorap saklamak meselesi bilen baglylykda kiberhowpuň artmagy belli bir derejede töwekgelçilikleriň ýüze çykmagyna getirýär. Şol sebäpli sanly ykdysadyýeti ösdürmek isleýän döwletler bu meselelere ünslerini güýçlendirmeli bolýarlar.
Berkarar döwletimiziň bagtyýarlyk döwri ýurdumyzda durnukly ösüşiň üpjün edilýän döwrüdir. Bu gazanylan netijeleriň Diýarymyzyň ykdysady pudaklarynyň arasyndaky sazlaşykly ösüşiň esasynda mümkin bolandygy aýratyn bellärliklidir. Munuň özi Türkmenistany senagat taýdan kuwwatly ýurda öwürmek, milli ykdysadyýetimize sanly tehnologiýalary giňden ornaşdyrmak maksady bilen, hormatly Prezidentimiziň durmuşa geçirýän ykdysady strategiýasynyň «Türkmenistan – parahatçylygyň we ynanyşmagyň Watany» diýlip yglan edilen 2021-nji ýylda hem ýurdumyzyň ösüşiň täze belentliklerine tarap ynamly öňe gitjekdigini aýdyň görkezýär.
.
Şirmuhammet Amanow,
Türkmenistanyň Daşary işler ministrliginiň
Halkara gatnaşyklary institutynyň
Halkara hukugy fakultetiniň 1-nji ýyl talyby.
Teswirler