Waksinalar bilen öňüni alyş çäresi geçirilip başlandy

Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrligi mälim edýär: ýurdumyzda rotawirus we pnewmokokk ýokançlaryna hem-de wirusly gepatitiň A görnüşine garşy waksinalar bilen öňüni alyş çäresi geçirilip başlandy

Sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­ga­my­nyň dö­rä­li bäri wak­si­na­la­ryň el­ýe­ter­lili­gi uly üs­tün­lik­leriň bi­ri­dir.

Hä­zir­ki wagt­da hö­dür­le­nil­ýän öňü­ni alyş san­jym­la­ry­nyň sa­ny art­dy, se­bä­bi ça­ga­la­ry agyr ke­sel­ler­den howp­suz go­ra­mak mümkin­çi­li­gi öň­kü­le­re ga­ran­da has kö­pel­di.

Şu ýyl­da ýur­du­my­zyň öňü­ni alyş sanjym­la­ry­nyň ter­ti­bi­ne üç sa­ny tä­ze wak­sina gi­ri­zil­di — ro­ta­wi­rus we pnew­mo­kokk ýo­kanç­la­ry­na hem-de wi­rus­ly ge­pa­ti­tiň A gör­nü­şi­ne gar­şy wak­si­na­lar.

Sag­ly­gy go­ra­ýyş ul­ga­my­nyň wa­jyp sy­ýa­sa­ty bo­lan ýo­kanç ke­sel­le­riň öňüni al­mak­lyk döw­let de­re­je­sin­de il­kin­ji orny eýe­le­mek bi­len, hö­kü­met ta­ra­pyn­dan bu iş­le­re gö­nük­di­ri­len ma­li­ýe se­riş­de­le­ri ýyl-ýyl­dan ar­typ, ge­çen ýyl­la­ra ga­ra­nyňda hä­zir­ki wagt­da ma­li­ýe se­riş­de­le­ri­niň möç­be­ri bir­nä­çe es­se kö­pel­dil­di we onuň dur­nuk­ly­ly­gy üp­jün edil­ýär.

Hä­zir­ki wagt­da Bir­le­şen Mil­let­ler Gu­ra­ma­sy­nyň Ça­ga­lar Gaz­na­sy­nyň (ÝU­NI­SEF) üp­jün­çi­lik bö­lü­mi ar­ka­ly Döwlet býu­je­ti­niň se­riş­de­le­ri­ne sa­tyn al­nan Bü­tin­dün­ýä sag­ly­gy go­ra­ýyş gu­ra­ma­synyň gü­wä­na­ma­sy­na my­na­syp bo­lan ýoka­ry hil­li ro­ta­wi­rus, pnew­mo­kokk ýo­kançla­ry­na we wi­rus­ly ge­pa­ti­tiň A gör­nü­şi­ne gar­şy wak­si­na­lar ýur­du­my­za ge­ti­ril­di we ýurt bo­ýun­ça sag­lyk öý­le­rin­de ýo­karda gör­ke­zi­len ýo­kanç­la­ra gar­şy im­mu­no öňü­ni alyş iş­le­ri mugt ge­çi­ri­lip baş­lan­dy.

Pnew­mo­kokk wak­si­na­sy bir ýa­şa çen­li ça­ga­la­ra 2 aý­lyk­da, 4 aý­lyk­da we 12-15 aý­lyk­da ge­çi­ril­ýär. Ro­ta­wi­rus wak­si­na­sy bir ýa­şa çen­li ça­ga­la­ryň agyz boş­lu­gy­na üç tap­gyr­da — 2 aý­lyk­da, 3 aý­lyk­da we 4 aý­lyk­da be­ril­ýär. Wi­rus­ly ge­pa­ti­tiň A gör­nü­şi­ne gar­şy san­jym 18 aý­lyk ça­ga­lara edil­ýär. Ça­ga­la­ra ady ag­za­lan ýo­kançla­ra gar­şy im­mu­no öňü­ni alyş çä­re­si­ni ge­çir­mek üçin ýa­şa­ýan ýe­ri­ňiz bo­ýun­ça ýer­li sag­lyk öý­le­ri­ne, maş­ga­la luk­man­lary­na ýüz tu­tup bi­ler­si­ňiz.

Ro­ta­wi­rus be­de­niň tem­pe­ra­tu­ra­sy­nyň ýo­kar­lan­ma­gy­na ge­tir­ýär we tä­ze dog­lan bä­bek­le­riň we ki­çi ýaş­ly ça­ga­la­ryň arasyn­da dün­ýä bo­ýun­ça güýç­li iç­geç­mä­niň esa­sy se­bä­bi bo­lup dur­ýar. Tä­ze dog­lan bä­bek­le­riň we ki­çi ýaş­ly ça­ga­la­ryň ro­ta­wirus ýo­kan­jy bi­len agyr ke­sel­le­mek howpu­na du­çar bol­mak­la­ry müm­kin. Ro­tawi­rus ýo­kan­jy­nyň dö­re­di­ji­si ýo­kanç­la­nan agyz su­wy ýa-da iý­mit ula­ny­lan­da, şeý­le hem ýo­kanç­la­nan gap-gaç­lar, oýun­jak­lar, dur­muş­da ula­nyl­ýan zat­lar bi­len gal­ta­şylan­da ha­pa el­le­ri ar­ka­ly ada­ma ýo­kuş­ýar. Ke­se­liň ala­mat­la­ry: be­de­niň tem­pe­ra­tura­sy­nyň yo­kar­lan­ma­gy we gaý­tar­mak­lyk, soň­ra iç­geç­me. Bu ala­mat­lar ça­ga be­deni­niň köp muk­dar­da su­wu­nyň ýi­ti­ril­me­giniň se­bä­bi bo­lup, ça­ga­nyň en­da­my­nyň suw­suz­lyk ýag­da­ýy­nyň dö­re­me­gi­ne we agyr gaý­ra üzül­me­le­ri­ne ge­tir­ýär.

Pnew­mo­kokk ýo­kan­jy üs­gü­ri­len­de we as­gy­ry­lan­da ýo­ku­şyp bil­ýär. Bu ki­çi ýaşly ça­ga­lar­da bak­te­ri­al me­nin­gi­diň (kel­le beý­ni­si­niň we oňur­ga ýi­li­gi­niň ga­by­gy­nyň so­wuk­la­ma­sy­nyň) esa­sy se­bä­bi. Mundan baş­ga-da, ol ga­nyň howp­ly ýo­kançla­ry­ny, or­ta gu­la­gyň so­wuk­la­ma­sy­ny we öý­ken so­wuk­la­ma­sy­ny (pnew­mo­ni­ýa­ny) dö­re­dip bil­ýär. Wi­rus­ly ge­pa­ti­tiň A gör­nü­şi bag­ry zeper­le­ýär.

Wi­rus­ly ge­pa­ti­tiň A gör­nü­şi öý şert­le­rin­de we ça­ga­lar eda­ra­la­ryn­da bir adam­dan beý­le­ki ada­ma gal­ta­şyk üs­ti bi­len ze­per­le­nen zat­lar ar­ka­ly we şahsy gi­gi­ýe­na­nyň düz­gün­le­ri­niň bo­zu­lan ýag­da­ýyn­da ýe­ňil­lik bi­len ýo­kuş­ýar. Ýokuş­mak­lyk how­py iý­mit önüm­le­ri­niň üs­ti ar­ka­ly hem bol­ýar. El­le­ri ýuw­mak ke­se­liň ýaý­ra­mak how­pu­nyň öňü­ni alyp bil­ýär.

Hat­da ýer­li ilat ara­syn­da ady ag­za­lan ke­sel­le­riň hä­zir­ki wagt­da bol­maz­ly­gy bu ke­sel dö­re­di­ji­le­riň ýok­du­gy­ny aň­lat­maýar. Eger-de, ila­tyň im­mu­ni­te­ti (go­ra­gy) bol­ma­sa, on­da ke­sel­le­riň gaý­ta­dan dö­reme­gi müm­kin.

Mas­la­hat be­ril­ýän öňü­ni alyş san­jymla­ry­nyň ter­ti­bi­ni ber­jaý et­mek si­ziň bä­begi­ňi­zi howp­ly ke­sel­ler­den go­rar.

Ça­ga­la­ryň öm­rü­niň il­kin­ji 2 ýy­ly­nyň dowa­myn­da alan öňü­ni alyş san­jym­la­ry­nyň im­mun ul­ga­my­na ag­ram sal­man, eý­sem, bak­te­ri­ýa­lar/wi­rus­lar bi­len gün­de­lik gal­taşyk­da bo­lan ýag­da­ýyn­da ola­ry üs­tün­lik­li ýe­ňip geç­ýän­di­gi­ni köp san­ly ge­çi­ri­len ylmy bar­lag­lar gör­kez­ýär.

Im­mu­ni­za­si­ýa ila­tyň sag­ly­gy­ny üp­jün et­mek­de hä­zir­ki dö­wür­de bar bo­lan has howp­suz we ne­ti­je­li çä­re­le­riň bi­ri bo­lup dur­ýar. Sag­ly­gyň berk­li­gi her maş­ga­lanyň sag­dyn we uzak ömür­li ýa­şa­ma­gynyň esa­sy­dyr.

TSG we DSM-iň Döwlet arassaçylyk we keselleriň ýaý­ramagyna garşy göreşmek gullugy

Çeşme: Aşgabat gazeti, 07.01.2020